Maarifpərvər ziyalı, jurnalist Həsən Bəy Zərdabinin ana dilində yaratdığı milli mətbuat tarixindən 149 il ötür. Yəni, əsr yarım bir zaman müddəti milli mətbuat tariximizin varlığını qürurlandırır. Zərdabi yaşadığı kənd və şəhərdən hər zaman maarifpərvər demokratik ideyalarını diqqət mərkəzində saxlayıb. 1875-ci ilin 22 iyulunda redaktorluğu ilə ilk nömrəsi işıq üzü görən "Əkinçi" mətbuatı ilə öz parlaq mövqeyini, ziyalı fikirlərini, cəmiyyətin çatışmazlıqlarını, mətbuatın vacibliyini parlaq qələmi və düşündürücü elmi publisistik yazıları ilə cəmiyyətin diqqətinə çatdırıb. Onun hətta yenilikçi fikirləri 1880-1890-cu illərdə Bakıda və Tiflisdə çıxan "Ziya", "Kəşkül", "Kaspi", "Novoye obozreniya" qəzetlərində Azərbaycan və rus dillərində çoxlu elmi-kütləvi məqalələri nəşr olunub.





Ötən 149 ilə nəzər salanda Azərbaycan mətbuatının uğurlu yol qət etdiyi və necə uğursuzluğa düçar olduğunu da görmək mümkündür.

"Qəzet və ya jurnal oxumaq insanı dünyada xəbərdar edir, öz dilini öyrədir", - deyən Zərdabi
bu deyimi ilə milli mətbuatın milli zəmində inkişaf etməyə, qəzetin xalqın həyatında inkişafa doğru təkanverici amil olmasına inanırdı.

Ya da bir digər yazısında Zərdabi qeyd edirdi ki, "Hər bir vilayətin qəzeti gərək o vilayətin aynası olsun", "yaxşı-yamanlığa aşkar eləsin", "xalqın hər bir dərdi və xahişi o qəzetdə çap olunsun ki, o qəzetə baxan xalqı aynada görən kimi görsün" kimi dərdin mənalı fikirlər çağdaş mətbuatımızda artıq yoxa çıxmaq üzrədir.

Mövcud mətbuatmızın indiki halına bir dəsmal və bir də güclü "ağı" deyə biləcək ağbirçəyə ehtiyacı var. Ağlasın, bizləri də düşündürüb ağlatsın. Ucuz, heç bir məzmunu olmayan, hansısa "məşhur" şəxslərin şəxsi həyat və ucuz sənətindən bəhs edəcək xəbərlər əksər günlük saytların "əsas" xəbərləridir. Böyük bəşəri dəyərlər fövqündə ölkə mətbuatı bir qrup şou-biznes və "palatka", toy müğənnilərinin, rəqqasələrinin əlində girinc qalıb. Kim - kimdən boşandı, kim kimdən qeyri - qanuni övlad dünyaya gətirdi, kim kimin həyat yoldaşını ələ keçirdi kimi tipli mənəviyyatı zədələyəcək "ucuz" olaylar xəbər adı ilə insanların beyninə yeridilir. Beş altı televiziya kanallarında günboyu Xoşqədəm Hidayətqızı, Zaur Baxşəliyev və Elgiz Əkbər kimi insanların insanların mənəviyyatını, şəxsiyyətini, qürurunu alçaldacaq verilişləri Zərdabi maarifçilik ideyaları ilə tərs mütənasib təşkil edir. O verilişlərdə insan, qadın hüquqları kobud şəkildə pozulur. 21-ci əsr insanının şəxsi həyatı televiziya kanallarında kobud və heç bir hüququ normativlərə sıxmayacaq şəkildə nümayiş olunur.

Təsadüfi insanlar günün mətbuat orqanlarında "aparıcı qüvvə" kimi at oynadır, meydan sulayır. Obyektivlik, qərəzsizlik və peşə etik prinsiplərin qorunmalı olduğu jurnalistika indi qərəzli şəkildə pozulur, əksinə məddahlıq, qorxaqlıq və reketlik kimi bəlaya düçar olub. Həqiqət kənarda qalır, çoxu yalanı həqiqət kimi sırıyır.

Çox az qism təşkil edən müstəqil media və əməkdaşları hakimiyyət və ona xidmət edən media mənsubları tərəfindən sıxışdırılır. Ötən ilin noyabrından onlara qarşı başladılan azad mətbuatın fəaliyyətinə son və həbs hərəkatı kütləvi bir hal alıb. Bir cümləlik həqiqət medianın artıq qorxulu kabusuna çevrilib. Çoxsaylı problem və şikayətlərin işıqlandırıldığı mətbuatın qapadılması, media obyektivliyinin itirilməsi Zərdabi ideyalarına qarşı çıxmaqdır, xəyanətdir.


"Babam mənə kor deyib, gəlib gedəni vur deyib" əxlaqını peşə prinsipinə çevirənlər mətbuatı da xaosa yuvarlayıb. Özünü media adlandıran, "gözəgörünməz" sayt redaktorlarının "sensasiya" yaratmaq naminə etdiyi özbaşnalıq və rəzillik mətbuatın adına qara ləkədir. 50 manata vəsiqə alıb dağda, dərədə, müxtəlif dövlət, özəl qurum qapılarında "dilənən" jurnalistlər günün mətbuatının acınacaqlı personajlarıdır. Maraqlıdır ki, hər ilin mətbuat günü ərəfəsində hansısa prodakşn və qurumlar bu tip jurnalistləri ətrafına "cəm" edib onlara mikrafon uzadır, hədiyyə və mükafatlarla "təltif" edir. Ad da olur mətbuat günü və "əzmkar" jurnalistlərin yad edilməsi. Media aidiyyəti qurumlara şəffaf təsir rıçağı, obyektivlik məkanı, insanların haray səsi, eşidən qulağı, görən gözü, yazan qələmi olmalıdır. Daha dilənən əli, kor olan gözü, kar olan qulağı yox. Bunun üçün məqsədli şəkildə illərlə jurnalistlərə evlər, içi dolu paketlər paylanıldı. Əksəriyyət media və media maqnatlarının sponsoru altı-üstü dolu məmurlardır. Mövcud azad medianın səsini boğmaq, sıradan çıxarmağa, fəaliyyətini əngəlləmək üçün məmur mediası getdikcə möhkəmlənir, düşünən beyinlər zəhərlənir, mədəniyyət və mənəviyyat korlanır, insanlıq və obyektivliyə, ən əsası fakta xəyanət edilir.

Sonda maarifçilik üçün "Əkinçi" ni pulsuz belə paylayan Zərdabinin düşündürücü fikri ilə bitirmək istəyirəm.

"Bəlkə sizi belə bir şey düşündürür ki, nə üçün başqa birisi deyil, məhz siz, özü də müftə, bir quru" çox sağ ol" eşitməyə belə ümidimiz olmadan bu barədə zəhmət çəkəsiniz. Onda mən məcburam deyə ki, xalqa sənə doğma olan xalqa məhəbbətdən, avamların maariflənməsindən söhbət gedən yerdə bu sual ortaya gəlməməlidir: xalqın, sənin və mənim qardaşımın maariflənməsi işinə özünü həsr edən bir adamı belə bir fikir yoldan qoymamalıdır. O, mükafatını öz-özünə, işini görə-görə vicdanı qarşısında duyacaqdır"

Bu dəyərli, içdən fikirlərin müəllifi Zərdabinin ruhu şad deyil. Nədənsə mən buna əminəm. Ancaq ümüd sonda ölür. Çoxsaylı həbs və təzyiqlərə rəğmən az da olsa işini vicdanla, ləyaqətlə, qürurla görən jurnalistlər, redaktorlar və azad media təmsilçiləri varsa azad media onlara görə sevinir, çirkləndirilmiş adından onlara sığınır, Zərdabi onlara görə medianın gələcək azadlığına, "Əkinçi" nin yenidən boy atıb cücərəcəyinə inanır...

Hə bir də vacib bir qeydi unutmayaq.


Ölkədə 20-dən artıq jurnalist həbs edilib, ölkə mətbuatı beynəlxalq media azadlığı reytinqində 13 pillə geriləyib. Ermənistan 43-cü, Azərbaycan isə 164-cü yerdə qərarlaşıb.

Düşünək medianı, düşünək media azadlığını və media azadlığı olmadan rəzil durumun gətirdiyi və gətirəcəyi acınacaqlı aqibəti!!!